Εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, μοιάζει με μια πανδημία σε αργή κίνηση. Όταν ο COVID-19 άρχισε να εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο, μία καθηγήτρια βιοστατιστικής στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ (Harvard T.H. Chan School of Public Health), η Francesca Dominici, υποπτευόταν ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση αύξανε τον αριθμό των θυμάτων. Αυτό ήταν ένα λογικό συμπέρασμα από όλα όσα γνώριζαν οι επιστήμονες για τον ρυπασμένο αέρα και όλα όσα μάθαιναν για τον νέο ιό. Τα άτομα σε ατμοσφαιρικά μολυσμένες περιοχές είναι πιο πιθανό να έχουν χρόνιες ασθένειες και αυτοί οι ασθενείς είναι οι πιο ευάλωτοι στον COVID-19. Επιπλέον, η ατμοσφαιρική ρύπανση μπορεί να αποδυναμώσει το ανοσοποιητικό σύστημα και να προκαλέσει φλεγμονές στους αεραγωγούς, αφήνοντας το σώμα λιγότερο ικανό να καταπολεμήσει έναν αναπνευστικό ιό.

Ο συσχετισμός της ατμοσφαιρικής ρύπανσης με τον COVID-19 είναι προφανής για πολλούς ειδικούς αλλά στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ είναι καλά εξοπλισμένοι για να τον μελετήσουν. Έχουν αφιερώσει χρόνια για να δημιουργήσουν μια εντυπωσιακή πλατφόρμα δεδομένων, η οποία συνδέει πληροφορίες για την υγεία εκατομμύρια Αμερικανών με ημερήσιες πληροφορίες για τον αέρα που αναπνέουν από το 2000.

Για αυτή την πλατφόρμα, κάθε χρόνο αγοράζονται λεπτομερείς (αλλά ανώνυμες) πληροφορίες για κάθε έναν από τους περίπου 60 εκατομμύρια ηλικιωμένους Αμερικανούς που είναι εγγεγραμμένοι στο Αμερικανικό σύστημα υγείας Medicare – ηλικία, φύλο, φυλή, ταχυδρομικός κώδικας και τις ημερομηνίες και τους διαγνωστικούς κώδικες για όλους τους θανάτους και τις νοσηλείες. Οι πληροφορίες αυτές αποτελούν τη μισή πλατφόρμα δεδομένων. Η άλλη μισή είναι πληροφορίες για τα ημερήσια επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Δεκάδες επιστήμονες, αρχικά χώρισαν γεωγραφικά τις Ηνωμένες Πολιτείες σε νοητά τετράγωνα πλάτους ενός χιλιομέτρου. Στη συνέχεια, “εκπαίδευσαν” ένα πρόγραμμα να υπολογίζει τα ημερήσια επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε κάθε τετράγωνο, από στοιχεία που λάμβαναν από συστήματα παρακολούθησης της ρύπανσης, για πάνω από 17 χρόνια. Με αυτό το “ζευγάρι” δεδομένων, μελετώνται για πρώτη φορά οι επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε κάθε γωνιά των Η.Π.Α. και τα συμπεράσματα είναι ανησυχητικά. Σε μια μελέτη του 2017 διαπιστώθηκε ότι ακόμη και σε μέρη όπου ο αέρας πληρούσε τα εθνικά πρότυπα, η ρύπανση συνδεόταν με υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας κάτι που πιθανότατα σημαίνει ότι τα πρότυπα δεν είναι ασφαλή. Έχουν υπολογίσει πως η μείωση των προτύπων κατά 25%, θα μπορούσε να σώσει 12.000 ζωές ανά έτος.

Σε μια άλλη μελέτη της ίδια ομάδας το 2019, αναφέρεται πως οι νοσηλείες για κάποιες παθήσεις – όπως για παράδειγμα η νεφρική ανεπάρκεια και η σηψαιμία, των οποίων η σύνδεση με τη ρύπανση είχε εξεταστεί ελάχιστα – αυξάνονταν κάθε φορά που αυξανόταν και η ρύπανση. Τα ευρήματα αυτά προστέθηκαν σε ένα πλήθος αποδεικτικών στοιχείων που φανερώνουν τους κινδύνους των PM2.5. PM2.5 είναι τα λεπτόκοκκα αιωρούμενα σωματίδια με διάμετρο μικρότερη από 2,5 μικρόμετρα (μm), περίπου το 1/30 του πλάτους μιας ανθρώπινης τρίχας. Μερικά από αυτά τα σωματίδια – της αιθάλης, για παράδειγμα – μπορούν να περάσουν στην κυκλοφορία του αίματος. Επιστήμονες έχουν βρει τέτοια και ακόμη πιο μικροσκοπικά σωματίδια στην καρδιά, τον εγκέφαλο και τον πλακούντα.

Όταν εξαπλώθηκε η πανδημία, η ομάδα αυτή αποφάσισε γρήγορα να διασταυρώσει τα δεδομένα για την ποιότητα του αέρα σε εθνικό επίπεδο, με την καταμέτρηση των θανάτων λόγω COVID-19, του Πανεπιστημίου Johns Hopkins. Τα ποσοστά ιογενών θανάτων ήταν υψηλότερα σε περιοχές με περισσότερα λεπτόκοκκα σωματίδια (PM2.5), περιοχές όπου δεκαετίες έκθεσης σε βρώμικο αέρα, είχαν καταστήσει τα σώματα των ανθρώπων ευαίσθητα στον COVID-19. Παγκοσμίως, ανέφερε η ομάδα το Δεκέμβριο 2020, η σωματιδιακή ρύπανση προκάλεσε το 15% των θανάτων COVID-19. Σε βαριά ρυπασμένες χώρες της Ανατολικής Ασίας, το 27%. Ο βρώμικος αέρας προκαλεί περισσότερους θανάτους και με μεγαλύτερη συχνότητα, από ότι ο COVID-19.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί παγκοσμίως περίπου 7.000.000 πρόωρους θανάτους ετησίως, πάνω από τους διπλάσιους λόγω κατανάλωσης οινοπνεύματος και πάνω από πέντε φορές περισσότερους λόγω τροχαίων ατυχημάτων. Οι περισσότεροι από αυτούς τους θανάτους προκαλούνται από την ατμοσφαιρική ρύπανση σε εξωτερικούς χώρους, ενώ οι υπόλοιποι οφείλονται κυρίως σε καύσεις σε εσωτερικούς χώρους (πχ σόμπες, φούρνοι). Οι περισσότεροι θάνατοι είναι σε αναπτυσσόμενες χώρες, περίπου οι μισοί είναι στην Κίνα και την Ινδία, αλλά η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι σοβαρός “δολοφόνος” και σε ανεπτυγμένες χώρες. Η Παγκόσμια Τράπεζα υπολογίζει πως το παγκόσμιο οικονομικό κόστος είναι παραπάνω από 5.000.000.000 δολάρια ετησίως.

Στις Η.Π.Α., 50 χρόνια μετά την ψήφιση του Νόμου για Καθαρό Αέρα (Clean Air Act), πάνω από το 45% των Αμερικανών εξακολουθούν να αναπνέουν βρώμικο αέρα, ο οποίος εξακολουθεί να προκαλεί περισσότερους από 60.000 πρόωρους θανάτους ετησίως, χωρίς να υπολογίζονται οι πολλές χιλιάδες που έχουν πεθάνει επειδή τους έκανε πιο ευάλωτους στον COVID-19. Η ρύπανση είναι ένας κρυφός δολοφόνος, αφού δεν αναφέρεται σε πιστοποιητικά θανάτου. Ο φετινός συνδυασμός της με άλλες απειλές όπως ο COVID-19 και οι πυρκαγιές, ίσως βοηθήσει στο να αναγνωριστεί η ζημιά που προκαλεί η ρύπανση όλα αυτά τα χρόνια.

Είναι γεγονός για την ατμοσφαιρική ρύπανση πως όσο μεγαλύτερη είναι, τόσο μειώνεται η ζωή εκείνων που την εισπνέουν. Αυτό καθιερώθηκε οριστικά από μια σημαντική μελέτη που έγινε το 1993, γνωστή ως «Οι Έξι Πόλεις». Ερευνητές του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, μελέτησαν έξι μικρές Αμερικανικές πόλεις και τις κατέταξαν με βάση την ατμοσφαιρική τους ρύπανση. Οι άνθρωποι που ζούσαν στις πιο μολυσμένες από αυτές τις έξι πόλεις, είχαν 26% περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν πρόωρα από ότι εκείνοι που ζούσαν στις λιγότερο μολυσμένες. Η ρύπανση μείωνε τη διάρκεια της ζωής τους κατά περίπου δύο χρόνια. Τα συμπεράσματα αυτά, αργότερα επιβεβαιώθηκαν και από δεδομένα της Αμερικανικής Αντικαρκινικής Εταιρείας. Από τότε, περαιτέρω έρευνες έχουν αποκαλύψει δύο ακόμη βασικά πράγματα για την ατμοσφαιρική ρύπανση: πως είναι επιβλαβής σε χαμηλότερα επίπεδα από ότι πιστεύεται και με περισσότερους τρόπους.

Ο βρώμικος αέρας επηρεάζει σχεδόν όλα τα βασικά συστήματα του σώματος. Ευθύνεται για περίπου το 20% των θανάτων από εγκεφαλικά επεισόδια και στεφανιαία νόσο, προκαλώντας καρδιακές προσβολές και αρρυθμίες, συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια και υψηλή αρτηριακή πίεση. Συνδέεται με καρκίνους των πνευμόνων, της ουροδόχου κύστης, του παχέος εντέρου, των νεφρών και του στομάχου και με την παιδική λευχαιμία. Βλάπτει τη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών και αυξάνει τον κίνδυνο των ηλικιωμένων να πάθουν άνοια ή να πεθάνουν από τη νόσο του Πάρκινσον. Είναι επίσης συνδεδεμένος με τον διαβήτη, την παχυσαρκία, την οστεοπόρωση, τη μειωμένη γονιμότητα, την αποβολή, τις διαταραχές της διάθεσης, την άπνοια ύπνου και πολλά άλλα.

Πηγή: National Geographic