Η πλαστική ρύπανση έχει γίνει ένα από τα πιο πιεστικά περιβαλλοντικά ζητήματα, καθώς η ταχέως αυξανόμενη παραγωγή πλαστικών προϊόντων μίας χρήσης,ξεπερνά την ικανότητα μας να τα διαχειριστούμε. Η πλαστική ρύπανση είναι πιο εμφανής σε αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής και της Ασίας, όπου τα συστήματα συλλογής απορριμμάτων είναι συνήθως αναποτελεσματικά ή και ανύπαρκτα. Αλλά και ο ανεπτυγμένος κόσμος, ειδικά σε χώρες με χαμηλά ποσοστά ανακύκλωσης όπως η Ελλάδα, αντιμετωπίζει πρόβλημα να διαχειριστεί σωστά τα απορριφθέντα πλαστικά.Τα πλαστικά σκουπίδια έχουν γίνει τόσο πανταχού παρόντα ώστε πλέον γίνονται προσπάθειες διαπραγμάτευσης μιας παγκόσμιας γραπτής συνθήκης από τα Ηνωμένα Έθνη.

Τα πλαστικά είναι πετρελαιοπαράγωγα που κατασκευάζονται λίγο παραπάνω από έναν αιώνα. Η ανάπτυξη και παραγωγή χιλιάδων νέων πλαστικών προϊόντων εκτοξεύθηκε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα προϊόντα αυτά έχουν εισέλθει και αλλάξει τόσο την καθημερινότητά μας, που είναι σχεδόν αδιανόητο να φανταστεί κανείς τη σύγχρονη εποχή χωρίς αυτά. Τα πλαστικά έφεραν την επανάσταση στην ιατρική, με συσκευές που σώζουν ζωές, κατέστησαν δυνατά τα ταξίδια στο διάστημα, χρησιμοποιήθηκαν στα φώτα αυτοκινήτων και αεριωθουμένων και έσωσαν ζωές με προϊόντα όπως κράνη, φυτώρια και εξοπλισμό για καθαρό πόσιμο νερό.

Ωστόσο, οι διευκολύνσεις και ανέσεις που προσφέρει το πλαστικό, οδήγησαν σε μια κουλτούρα απόρριψης που φανερώνει τη “σκοτεινή” πλευρά του υλικού. Σήμερα, τα πλαστικά μίας χρήσης αντιπροσωπεύουν το 40% του συνολικού όγκου παραγωγής πλαστικών κάθε χρόνο. Πολλά από αυτά τα προϊόντα, όπως οι πλαστικές σακούλες και τα περιτυλίγματα τροφίμων, έχουν διάρκεια ζωής λίγα λεπτά έως ώρες, ωστόσο μπορεί να παραμείνουν στο περιβάλλον για εκατοντάδες χρόνια.

Δείτε εδώ φωτογραφίες με πλαστικά που έχουν βρεθεί στο περιβάλλον άγριων ζώων.

Τα πλαστικά σε αριθμούς:

• Τα μισά από όλα τα πλαστικά που έχουν κατασκευαστεί ποτέ, παρήχθησαν τα τελευταία 15 χρόνια.
• Η παραγωγή έχει αυξηθεί εκθετικά, από 2,3 εκατομμύρια τόνους το 1950 σε 448 εκατομμύρια τόνους μέχρι το 2015. Η παραγωγή αναμένεται να διπλασιαστεί έως το 2050.
• Κάθε χρόνο, περίπου 8 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών αποβλήτων καταλήγουν στους ωκεανούς από παράκτιες χώρες. Αυτό ισοδυναμεί με το να βάλουμε πέντε σακούλες γεμάτες σκουπίδια ανά 30 εκατοστά ακτογραμμής σε όλο τον κόσμο.
• Τα πλαστικά συχνά περιέχουν πρόσθετες ουσίες που τα καθιστούν ισχυρότερα, πιο ευέλικτα και ανθεκτικά. Αλλά πολλές από αυτές τις ουσίες μπορούν να παρατείνουν τη διάρκεια ζωής των προϊόντων όταν αυτά απορρίπτονται. Εκτιμάται πως κάποια προϊόντα χρειάζονται τουλάχιστον 400 χρόνια για να διασπαστούν.

Πώς “ταξιδεύουν” τα πλαστικά;

Τα περισσότερα από τα πλαστικά σκουπίδια που βρίσκονται στους ωκεανούς ρέουν από τη στεριά (κάποιοι χαρακτηρίζουν τον ωκεανό ως το “νεροχύτη” της Γης). Τα σκουπίδια μεταφέρονται επίσης στη θάλασσα από μεγάλους ποταμούς, οι οποίοι λειτουργούν ως μεταφορικό μέσο, μαζεύοντας όλο και περισσότερα σκουπίδια καθώς κινούνται προς τις θάλασσες. Μόλις τα σκουπίδια φτάσουν στη θάλασσα, μεγάλο μέρος παραμένει στα παράκτια ύδατα. Αλλά αν βρεθούν σε ωκεάνια ρεύματα, μπορεί να μεταφερθούν σε όλο τον κόσμο. Στο νησί Χέντερσον,μια ακατοίκητη ατόλη που βρίσκεται μεταξύ Χιλής και Νέας Ζηλανδίας, επιστήμονες βρήκαν πλαστικά αντικείμενα από τη Ρωσία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη,τη Νότια Αμερική, την Ιαπωνία και την Κίνα. Μεταφέρθηκαν στον Νότιο Ειρηνικό από το νότιο ειρηνικό γύρο, ένα κυκλικό ωκεάνιο ρεύμα.

Όταν λοιπόν τα πλαστικά απόβλητα καταλήξουν στη θάλασσα, το φως του ήλιου, ο άνεμος και η επαφή με τα κύματα, διασπούν τα πλαστικά σε πολύ μικρά σωματίδια. Αυτά λέγονται μικροπλαστικά και προχωράνε σε όλα τα βάθη νερού και  σε κάθε γωνιά του πλανήτη, από το όρος Έβερεστ, την υψηλότερη κορυφή, μέχρι την βαθύτερη τάφρο Mariana, στον Ειρηνικό Ωκεανό. Τα μικροπλαστικά διασπώνται περαιτέρω σε όλο και μικρότερα κομμάτια. Πλαστικές μικροΐνες έχουν βρεθεί σε δημοτικά συστήματα πόσιμου νερού αλλά και στον ατμοσφαιρικό αέρα.

Εκατομμύρια ζώα σκοτώνονται εξαιτίας της πλαστικής ρύπανσης κάθε χρόνο, από πουλιά έως ψάρια και άλλοι θαλάσσιοι οργανισμοί. Σχεδόν 700 είδη, συμπεριλαμβανομένων και απειλούμενων, είναι γνωστό ότι έχουν προσβληθεί από πλαστικά και σχεδόν κάθε είδος θαλάσσιου πτηνού τρώει πλαστικά.

Οι περισσότεροι θάνατοι σε ζώα προκαλούνται από εμπλοκή με πλαστικά ή από πείνα. Οι φώκιες, οι φάλαινες, οι χελώνες και άλλα ζώα πνίγονται από εγκαταλελειμμένα αλιευτικά εργαλεία ή απορριφθέντα πλαστικά δαχτυλίδια συσκευασίας αναψυκτικών. Μικροπλαστικά έχουν βρεθεί μέσα σε περισσότερα από 100 υδρόβια είδη, συμπεριλαμβανομένων ψαριών, γαρίδων και μυδιών που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση. Σε πολλές περιπτώσεις, τα μικροσκοπικά πλαστικά περνούν μέσα από το πεπτικό σύστημα και αποβάλλονται χωρίς συνέπειες. Σε άλλες περιπτώσεις τα μικροπλαστικά προκαλούν θάνατο, γιατί μπλοκάρει το πεπτικό σύστημα ή τρυπάνε ζωτικά όργανα. Επιπλέον, όταν το στομάχι ενός ζώου γεμίζει πλαστικά, μειώνεται η επιθυμία για τροφή, και με αυτό τον τρόπο καταλήγει να πεθαίνει από πείνα. Πλαστικά έχουν επίσης βρεθεί και σε χερσαία ζώα: σε ελέφαντες, ύαινες, ζέβρες, τίγρεις, καμήλες, βοοειδή και άλλα μεγάλα θηλαστικά, προκαλώντας σε ορισμένες περιπτώσεις θάνατο.

Μετά από έρευνες,έχουν επιβεβαιωθεί βλάβες του ήπατος και των κυττάρων και διαταραχές στο αναπαραγωγικό σύστημα, προτρέποντας ορισμένα είδη, όπως τα στρείδια, να παράγουν λιγότερα αυγά. Νέες έρευνες δείχνουν ότι τα ψάρια των προνυμφών τρώνε νανοΐνες τις πρώτες κιόλας ημέρες της ζωής τους, εγείροντας νέα ερωτήματα σχετικά με τις επιπτώσεις των πλαστικών στους πληθυσμούς των ψαριών.

Από τη στιγμή που τα πλαστικά απόβλητα βρεθούν στον ωκεανό, είναι δύσκολο – αν όχι αδύνατο – να ανακτηθούν. Υπάρχουν μηχανικά συστήματα, όπως το χαριτωμένο Mr Trash Wheel, που είναι αποτελεσματικά στο να μαζεύουν μεγάλα κομμάτια πλαστικού από εσωτερικά ύδατα. Αλλά όταν τα πλαστικά διασπώνται σε μικροπλαστικά και διαχέονται στον ανοιχτό ωκεανό, είναι σχεδόν αδύνατο να γίνει διαχείρισή τους.

Η μοναδική λύση είναι να αποτρέπεται η είσοδος πλαστικών αποβλήτων σε ποτάμια και θάλασσες. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με βελτιωμένα συστήματα διαχείρισης αποβλήτων και ανακύκλωσης, καλύτερο σχεδιασμό προϊόντων που λαμβάνει υπόψιν τη σύντομη διάρκεια ζωής των συσκευασιών μίας χρήσης και μείωση της κατασκευής περιττών πλαστικών μίας χρήσης.

Πηγή: National Geographic

30 Μαρτίου 2021