Αθέατα Απόβλητα

Το πρωί αφού ήπιαμε το τελευταίο ποτήρι γάλα, πετάξαμε τη συσκευασία στην ανακύκλωση. Έπειτα βάλαμε στην τσάντα τα ρούχα της προπόνησης για μετά τη δουλειά. Φεύγοντας πήραμε μια εφημερίδα για να διαβάζουμε στη διαδρομή. Τώρα καθόμαστε μπροστά στο φορητό υπολογιστή κι έχουμε το κινητό στην τσέπη του παντελονιού μας. Αναρωτιόμαστε αν αύριο θα μαγειρέψουμε μπιφτέκι ή κοτόπουλο.

Στην καθημερινότητά μας αγοράζουμε και χρησιμοποιούμε πολλά πράγματα και συσκευασίες και όπου είναι δυνατό προσπαθούμε να ανακυκλώνουμε. Ωστόσο σπάνια σκεφτόμαστε τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που έχουν οι καταναλωτικές μας επιλογές πέρα από αυτό που βλέπουμε. Πόσα απορρίμματα παράχθηκαν σε κάποιο άλλο, μακρινό μέρος του κόσμου για να κατασκευαστεί κάτι που αγοράσαμε; Πόσο είναι το ανθρακικό αποτύπωμα (carbon footprint) αυτού του προϊόντος; Και πόσο είμαστε διατεθειμένοι να το πληρώσουμε σε κλιματικό κόστος (climate cost) ώστε να αντισταθμίσουμε τις περιβαλλοντικές ζημιές που προκαλεί η κατανάλωσή του;

Οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουμε πόσα απορρίμματα παράγουμε και πόσα από αυτά ανακυκλώνουμε. Δεν είναι όμως εύκολο να συνειδητοποιήσουμε πόσα απόβλητα παράγονται κατά την παρασκευή των προϊόντων που καταναλώνουμε, δηλαδή τα “αθέατα” απόβλητα. Εκτός από τα απορρίμματα που παράγουμε ως καταναλωτές όταν αποφασίζουμε να πετάξουμε κάτι στα σκουπίδια ή στην ανακύκλωση, απορρίμματα παράγονται σε όλα τα στάδια παραγωγής ενός προϊόντος. Για παράδειγμα, κατά την εξαγωγή πόρων, κατά τη μεταφορά, κατά την παραγωγή, κατά τη συσκευασία και το τέλος ζωής του προϊόντος και φυσικά κατά την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος που είναι απαραίτητη στα περισσότερα στάδια. Όλα αυτά τα απόβλητα που παράγονται πριν τη στιγμή που το προϊόν βρεθεί στα χέρια του καταναλωτή, είναι το αποτύπωμα απορριμμάτων (waste footprint) του προϊόντος.

Το 2015, ο Σουηδικός Σύνδεσμος Διαχείρισης Αποβλήτων (Avfall Sverige) ανέθεσε στο Σουηδικό Ινστιτούτο Περιβαλλοντικής Έρευνας (IVL Swedish Environmental Research Institute) να δημοσιεύσει μια έκθεση στην οποία υπολογίστηκε το αποτύπωμα απορριμμάτων 11 προϊόντων, καθώς και το κλιματικό κόστος από τα εκπεμπόμενα αέρια θερμοκηπίου κατά την παραγωγή τους. Τα υπό έρευνα προϊόντα ήταν τα εξής: κρέας από κοτόπουλο και βοδινό, ηλεκτρικό τρυπάνι, φορητός υπολογιστής, 1 λίτρο γάλακτος, ένα παντελόνι, ένα ζευγάρι δερμάτινα παπούτσια, ένα smart κινητό, ρούχα γυμναστικής (ένα σορτσάκι και ένα κοντομάνικο, από συνθετικές ίνες), χάρτινη συσκευασία γάλακτος και μία εφημερίδα. Τα αποτελέσματα δείχνουν:

Αποτυπώματα απορριμμάτων (κιλά απορριμμάτων ανά παραγωγή προϊόντος):

Φορητός υπολογιστής: 1200 κιλά
Smart κινητό: 86 κιλά
Ηλεκτρικό τρυπάνι: 52 κιλά
Παντελόνι: 25 κιλά
Ρούχα γυμναστικής (ένα σορτσάκι και ένα κοντομάνικο, συνθετικά): 17 κιλά
Ζευγάρι δερμάτινα παπούτσια: 12 κιλά
1 κιλό βοδινού κρέατος (χωρίς κόκκαλα): 4 κιλά
1 κιλό κρέας από κοτόπουλο (χωρίς κόκκαλα): 860 γραμμάρια
1 λίτρο γάλακτος (σε χάρτινη συσκευασία): 106 γραμμάρια
1 λίτρο γάλακτος (χωρίς συσκευασία): 97 γραμμάρια
Εφημερίδα: 25 γραμμάρια

Κλιματικό κόστος (από τα εκπεμπόμενα αέρια θερμοκηπίου ανά παραγωγή προϊόντος):

Φορητός υπολογιστής: 26,44 ευρώ
Smart κινητό: 13,71 ευρώ
1 κιλό βοδινού κρέατος (χωρίς κόκκαλα): 3,62 ευρώ
Ζευγάρι δερμάτινα παπούτσια: 1,37 ευρώ
Ηλεκτρικό τρυπάνι: 1,27 ευρώ
Παντελόνι: 0,78 ευρώ
Ρούχα γυμναστικής (ένα σορτσάκι και ένα κοντομάνικο, συνθετικά): 0,69 ευρώ
1 κιλό κρέας από κοτόπουλο (χωρίς κόκκαλα): 0,49 ευρώ
1 λίτρο γάλακτος (σε χάρτινη συσκευασία): <0,24 ευρώ
1 λίτρο γάλακτος (χωρίς συσκευασία): 0,14 ευρώ
Εφημερίδα: 0,1 ευρώ

Ο υπολογισμός αποτυπώματος απορριμμάτων δείχνει πως τα οικιακά απορρίμματα είναι ένα μικρό μόνο μέρος του συνόλου. Ο μεγαλύτερος όγκος απορριμμάτων δημιουργείται κατά την παραγωγή των προϊόντων. Επίσης, τα αποτελέσματα της έκθεσης φανερώνουν πως ο μόνος τρόπος να μειωθεί το αποτύπωμα απορριμμάτων είναι να μειωθεί η παραγωγή προϊόντων και να χρησιμοποιούνται με σύνεση και αποτελεσματικότητα όσα αγοράζονται. Όπου είναι δυνατό, η αγορά νέων προϊόντων να αντικατασταθεί με την ανταλλαγή και το “δανεισμό” ή την κοινή χρήση. Αυτή άλλωστε είναι και η ιεραρχία της διαχείρισης αποβλήτων, σύμφωνα με την οποία ο πιο αποδοτικός τρόπος διαχείρισης επιδιώκεται μέσω: