Ο “Μεγάλος Σκουπιδοτενεκές του Ειρηνικού” (Great Pacific garbage patch) ή αλλιώς “Δίνη Απορριμάτων του Ειρηνικού”, είναι μια μεγάλη ποσότητα σκουπιδιών και συντριμμάτων, που “περιφέρεται” στον κεντρικό Βόρειο Ειρηνικό Ωκεανό. Τα σκουπίδια και τα πλαστικά αυτά, προέρχονται κυρίως από τις περιοχές που βρέχονται από τον Ειρηνικό ωκεανό, δηλαδή τις χώρες της Ασίας, της βόρεια και νότιας Αμερικής. Η Δίνη Απορριμάτων διαιρείται σε δύο περιοχές, την ανατολική μεταξύ Χαβάης και Καλιφόρνια και τη δυτική μεταξύ Χαβάης και Ιαπωνίας.
Η ανατολική και δυτική περιοχή της Δίνης Απορριμμάτων “συνδέονται” μεταξύ τους εξαιτίας της υποτροπικής ζώνης σύγκλισης του Βόρειου Ειρηνικού, που βρίσκεται μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα βόρεια της Χαβάης. Με απλά λόγια, η ζώνη σύγκλισης είναι εκεί που το θερμό νερό από τον Νότιο Ειρηνικό συναντά το πιο ψυχρό νερό από την Αρκτική, οπότε η ζώνη λειτουργεί σα δρόμος όπου τα απορρίμματα περνάνε από τη μία περιοχή στην άλλη.
Ολόκληρη η Δίνη Απορριμμάτων του Ειρηνικού οριοθετείται από τον Υποτροπικό Γύρο του Βόρειου Ειρηνικού Ωκεανού (North Pacific Subtropical Gyre), όπου “γύρος” είναι ένα μεγάλο σύστημα ωκεάνιων ρευμάτων. Ωστόσο η ονομασία “Υποτροπικός Γύρος του Βόρειου Ειρηνικού Ωκεανού” τείνει να αναφέρεται όλο και περισσότερο στη Δίνη Απορριμμάτων του Βόρειου Ειρηνικού Ωκεανού. Ο Υποτροπικός Γύρος του Βόρειου Ειρηνικού σχηματίζεται από τέσσερα ρεύματα που περιστρέφονται δεξιόστροφα γύρω από μια περιοχή 20 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων: το ρεύμα της Καλιφόρνια, το ρεύμα του Βόρειου Ισημερινού, το ρεύμα Kuroshio και το ρεύμα του Βόρειου Ειρηνικού.
Η περιοχή στο κέντρο ενός Γύρου τείνει να είναι πολύ ήρεμη και σταθερή. Τα ωκεάνια σκουπίδια “παγιδεύονται” σε αυτό το σταθερό κέντρο, παρασυρόμενα από την κυκλική κίνηση των ωκεάνιων ρευμάτων του Γύρου. Για παράδειγμα, αν πετάξουμε ένα πλαστικό μπουκάλι νερό στα ανοικτά των ακτών της Καλιφόρνια, το μπουκάλι παίρνει το Ρεύμα της Καλιφόρνια με νότια κατεύθυνση προς το Μεξικό. Από εκεί μπορεί να παρασυρθεί από το Βόρειο Ισημερινό Ρεύμα, το οποίο διασχίζει τον απέραντο Ειρηνικό Ωκεανό. Αν φτάσει κοντά στις ακτές της Ιαπωνίας, τότε το μπουκάλι μπορεί να παρασυρθεί από το ισχυρό Ρεύμα Kuroshio και να ταξιδέψει βόρεια. Τέλος, το μπουκάλι ίσως ταξιδέψει ανατολικά στο ρεύμα του Βόρειου Ειρηνικού. Εκεί, τα απαλά περιστρεφόμενα ρεύματα της ανατολική και δυτικής Δίνης Απορριμμάτων, προσελκύουν σταδιακά το μπουκάλι.
Η ποσότητα των συντριμμιών στη Δίνη Απορριμμάτων του Ειρηνικού συσσωρεύεται επειδή τα περισσότερα από αυτά δεν είναι βιοδιασπώμενα. Πολλά πλαστικά, για παράδειγμα, δε φθείρονται ποτέ, απλά σπάνε σε όλο και μικρότερα κομμάτια. Παρά την κοινή αντίληψη πως η Δίνη Απορριμάτων είναι ένα γιγάντιο “νησί” από πλωτά σκουπίδια, στην πραγματικότητα αποτελείται σχεδόν εξ ολοκλήρου από μικροσκοπικά κομμάτια πλαστικού, που ονομάζονται μικροπλαστικά. Τα μικροπλαστικά δεν φαίνονται πάντα με γυμνό μάτι. Ακόμη και δορυφορικές εικόνες της περιοχής της Δίνης Απορριμμάτων δεν δείχνουν ένα τεράστιο κομμάτι σκουπιδιών. Τα μικροπλαστικά της Δίνης Απορριμμάτων θολώνουν το νερό και το κάνουν να μοιάζει με σούπα. Η “σούπα” αυτή αναμειγνύεται με μεγαλύτερα αντικείμενα που δεν έχουν διασπαστεί, όπως πχ αλιευτικά εργαλεία (δίχτυα) και παπούτσια. Επιστήμονες ωκεανογράφοι και οικολόγοι έχουν ανακαλύψει πρόσφατα πως περίπου το 70% των θαλάσσιων σκουπιδιών βυθίζεται στον πυθμένα του ωκεανού. Επομένως ακόμη και ο βυθός κάτω από τη Δίνη Απορριμμάτων μπορεί να είναι μια υποβρύχια χωματερή.
Στην πραγματικότητα κανείς δεν ξέρει πόσα συντρίμμια αποτελούν τη Δίνη Απορριμμάτων γιατί ο Υποτροπικός Γύρος του Βόρειου Ειρηνικού Ωκεανού είναι πολύ μεγάλος για να τον εξερευνήσουν επιστήμονες. Επιπλέον, δεν επιπλέουν όλα τα σκουπίδια στην επιφάνεια, τα πιο πυκνά συντρίμμια βυθίζονται μερικά εκατοστά ή και αρκετά μέτρα κάτω από την επιφάνεια, έτσι είναι σχεδόν αδύνατο να μετρηθούν. Εκτιμάται πως το 80% του πλαστικού στον ωκεανό προέρχεται από χερσαίες πηγές, ενώ το υπόλοιπο 20% προέρχεται από σκάφη και ανθρωπογενείς πηγές στη θάλασσα, ωστόσο τα ποσοστά αυτά διαφέρουν ανάλογα με την περιοχή. Σε μια μελέτη του 2018 διαπιστώθηκε ότι τα συνθετικά δίχτυα αλιείας αποτελούν σχεδόν τη μισή μάζα της Δίνης Απορριμμάτων, κυρίως λόγω των ωκεάνιων ρευμάτων και της αυξημένης αλιευτικής δραστηριότητας στον Ειρηνικό Ωκεανό.
Παρότι πολλοί διαφορετικοί τύποι σκουπιδιών εισέρχονται στον ωκεανό, τα πλαστικά αποτελούν την πλειοψηφία για δύο λόγους. Πρώτον, η ανθεκτικότητα, το χαμηλό κόστος και η ευελιξία του πλαστικού, το κάνουν ένα βολικό υλικό που χρησιμοποιείται σε όλο και περισσότερα καταναλωτικά και βιομηχανικά προϊόντα. Δεύτερον, τα πλαστικά δεν βιοαποδομούνται, αντιθέτως, διασπώνται σε μικρότερα κομμάτια. Στον ωκεανό, ο ήλιος διασπά τα πλαστικά σκουπίδια σε όλο και μικρότερα κομμάτια, μια διαδικασία που λέγεται φωτοαποδόμηση. Τα περισσότερα από αυτά τα πλαστικά συντρίμμια προέρχονται από πλαστικές σακούλες, καπάκια μπουκαλιών, πλαστικά μπουκάλια νερού και κύπελλα φελιζόλ (Styrofoam).
Τα θαλάσσια συντρίμμια μπορεί να είναι πολύ επιβλαβή για τη θαλάσσια ζωή στο Γύρο. Για παράδειγμα, οι θαλάσσιες χελώνες καρέτα-καρέτα συχνά μπερδεύουν τις πλαστικές σακούλες με μέδουσες, το αγαπημένο τους φαγητό. Τα θαλασσοπούλια άλμπατρος μπερδεύουν τα μικρά κομμάτια πλαστικού για αυγά ψαριών και τα ταΐζουν στους νεοσσούς τους, οι οποίοι πεθαίνουν από πείνα ή φθορά οργάνων. Φώκιες και άλλα θηλαστικά συχνά πνίγονται σε πεταμένα δίχτυα-σκουπίδια – ένα φαινόμενο γνωστό ως «ψαράς φάντασμα». Πλαστικά δίχτυα αλιείας απορρίπτονται σε μεγάλο βαθμό λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών και παράνομης αλιείας.
Τα θαλάσσια συντρίμμια μπορούν επίσης να διαταράξουν το θαλάσσιο τροφικό πλέγμα στο Γύρο. Καθώς τα μικροπλαστικά και άλλα σκουπίδια συσσωρεύονται πάνω ή κοντά στην επιφάνεια του ωκεανού, εμποδίζουν το ηλιακό φως να φτάσει στο πλαγκτόν και στα φύκια. Τα φύκια και το πλαγκτόν είναι οι πιο κοινοί αυτοτροφικοί οργανισμοί, ή παραγωγοί, στην θαλάσσια τροφική αλυσίδα. Οι αυτοτροφικοί οργανισμοί είναι αυτοί που μπορούν να παράγουν τα δικά τους θρεπτικά συστατικά από άνθρακα και ηλιακό φως.
Εάν απειλούνται τα φύκια και το πλαγκτόν, τότε επηρεάζεται ολόκληρο το τροφικό πλέγμα. Τα ζώα που τρέφονται με φύκια και πλαγκτόν, όπως είναι τα ψάρια και οι χελώνες, θα έχουν λιγότερη τροφή. Έτσι, εάν μειωθούν οι πληθυσμοί αυτών των ζώων, τότε θα υπάρχει λιγότερη τροφή για τους κορυφαίους θηρευτές του τροφικού πλέγματος όπως είναι ο τόνος, οι καρχαρίες και οι φάλαινες. Στο τέλος τα θαλασσινά γίνονται για τους ανθρώπους λιγότερο διαθέσιμα και πιο ακριβά.
Οι κίνδυνοι αυτοί επιδεινώνονται από το γεγονός ότι τα πλαστικά και απορροφούν αλλά και ελευθερώνουν επιβλαβείς ρύπους. Καθώς τα πλαστικά διασπώνται μέσω της φωτοαποδόμησης, ελευθερώνουν χρωστικές και άλλες χημικές ουσίες, πολλές από τις οποίες έχουν συνδεθεί με περιβαλλοντικά προβλήματα και προβλήματα υγείας. Επιπλέον, τα πλαστικά μπορούν να απορροφούν ρύπους από το θαλασσινό νερό, οι οποίοι στη συνέχεια εισέρχονται στο τροφικό πλέγμα όταν καταναλώνονται από τη θαλάσσια ζωή.
Επειδή η Δίνη Απορριμάτων του Ειρηνικού βρίσκεται πολύ μακριά από τις ακτές οποιασδήποτε χώρας, κανένα έθνος δεν αναλαμβάνει την ευθύνη ούτε και παρέχει τη χρηματοδότηση για να το καθαρίσει. Ο καθαρισμός αυτού του “σκουπιδοτενεκέ” θα χρεοκοπούσε οποιαδήποτε χώρα δοκίμαζε να το κάνει. Ωστόσο πολλοί διεθνείς οργανισμοί αλλά και ιδιώτες είναι αφοσιωμένοι στην πρόληψη της ανάπτυξης της Δίνης Απορριμμάτων του Ειρηνικού.
Ο καθαρισμός των θαλάσσιων συντριμμιών δεν είναι όσο εύκολος ακούγεται. Πολλά μικροπλαστικά έχουν ίδιο μέγεθος με μικρά θαλάσσια ζώα, έτσι τα δίχτυα που έχουν σχεδιαστεί για να μαζεύουν σκουπίδια θα πιάσουν και αυτά τα πλάσματα. Αλλά ακόμα κι αν μπορούσαν να σχεδιαστούν δίχτυα που θα έπιαναν μόνο σκουπίδια, το μέγεθος των ωκεανών είναι τόσο μεγάλο που θα διαρκούσε απαγορευτικά πολύ χρόνο ο καθαρισμός τους. Έχει υπολογιστεί πως θα χρειάζονταν 67 πλοία για έναν ολόκληρο χρόνο για να καθαριστεί μόλις το 1% του Βόρειου Ειρηνικού Ωκεανού.
Πολλές αποστολές έχουν ταξιδέψει μέσα από τη Δίνη Απορριμμάτων. Ο Charles Moore, ο οποίος ανακάλυψε το “σκουπιδοτενεκέ του Ειρηνικού” το 1997, αργότερα και μέσω της δικής του περιβαλλοντικής οργάνωσης, του Ιδρύματος Θαλάσσιων Ερευνών Algalita, κατά τη διάρκεια μιας αποστολής το 2014 χρησιμοποίησε εναέρια drones, για να αξιολογηθεί από ψηλά η έκταση των σκουπιδιών. Από τα δεδομένα των drones διαπιστώθηκε πως υπάρχει 100 φορές περισσότερο πλαστικό κατά βάρος από ό,τι είχε υπολογιστεί παλαιότερα. Επίσης η ερευνητική ομάδα ανακάλυψε και πιο μόνιμες πλαστικές “κατασκευές” σα νησιά, μερικά με μήκος 15 μέτρων.
Δυστυχώς η Δίνη Απορριμμάτων του Βόρειου Ειρηνικού Ωκεανού είναι μόνο μία από τις πέντε μεγάλες ωκεάνιες περιοχές όπου έχουν συσσωρευτεί σκουπίδια (Εικόνα 04). Ερευνητές και επιστήμονες συμφωνούν ότι ο περιορισμός ή η εξάλειψη της χρήσης πλαστικών μίας χρήσης και η αύξηση της χρήσης βιοαποδομήσιμων υλικών θα είναι ο καλύτερος τρόπος για να μειωθούν τα σκουπίδια στις θάλασσες.
Διαβάστε εδώ μερικές οδηγίες από το “Συνασπισμό κατά της πλαστικής ρύπανσης” (Plastic Pollution Coalition) για μια καθημερινότητα με λιγότερα πλαστικά μιας χρήσης.
Πηγές:
- https://en.wikipedia.org/wiki/Great_Pacific_garbage_patch
- https://en.wikipedia.org/wiki/Garbage_patch
- https://www.nationalgeographic.org/encyclopedia/great-pacific-garbage-patch/
- https://theoceancleanup.com/great-pacific-garbage-patch/
- https://www.nature.com/articles/s41598-018-22939-w
- https://marinedebris.noaa.gov/info/patch.html
- https://www.forbes.com/sites/scottsnowden/2019/05/30/300-mile-swim-through-the-great-pacific-garbage-patch-will-collect-data-on-plastic-pollution/?sh=4f80d03f489f
Leave a Reply