Ανακύκλωση χαρτιού

Ανακύκλωση χαρτιού

Κατά παράδοση, η εφεύρεση του χαρτιού χρονολογείται το 105 μ.Χ. στην Κίνα. Αργότερα η γνώση πέρασε στους Άραβες και πολύ γρήγορα το χαρτί έγινε πολύτιμο και περιζήτητο εμπόρευμα σε όλες τις χώρες της Μέσης Ανατολής. Τελικά, η παρασκευή του χαρτιού διαδόθηκε σύντομα στη Μικρά Ασία και από εκεί στη Βόρεια Αφρική, στη Σικελία και τον 12o αιώνα έφτασε στην Ισπανία. Κατά τον 14o αιώνα όλες σχεδόν οι ευρωπαϊκές χώρες διέθεταν εγκαταστάσεις παραγωγής χαρτιού.

Για πολλούς αιώνες η χρήση χαρτιού συνδέεται με τη γραφή και την ανάγνωση, ωστόσο πλέον χρησιμοποιείται πολύ παραπάνω σε παραγωγή χάρτινων συσκευασιών κάτι που είναι εμφανές και από τις επίσημες στατιστικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κατά τη δεκαετία 2007-2017 το πιο κοινό είδος απορριμμάτων συσκευασίας ήταν η κατηγορία “χαρτί και χαρτόνι”. Μόνο το 2017 τα χάρτινα απορρίμματα συσκευασίας ήταν το 41% (31.4 εκατομμύρια τόνοι) του συνόλου των απορριμμάτων συσκευασίας (ακολουθούν οι συσκευασίες: πλαστική 19%, γυάλινη 18%, ξύλινη 17%, μεταλλική 5%).

Κάτι που σχετίζεται με τα παραπάνω, είναι η “επίδραση του Άμαζον”, η επίδραση δηλαδή που έχει το ηλεκτρονικό εμπόριο στις καταναλωτικές μας συνήθειες. Η περίοδος της καραντίνας 2020 έχει ενισχύσει το φαινόμενο αυτό και κατά συνέπεια επηρέασε την ποικιλία των απορριμμάτων που καταλήγουν στην ανακύκλωση. Η μείωση της κυκλοφορίας οδήγησε σε αύξηση των αγορών μέσω ταχυδρομείου, οι οποίες απαιτούν επιπλέον συσκευασία από ότι οι αγορές σε φυσικά καταστήματα. Πιο συγκεκριμένα για το χαρτί, παρατηρήθηκε αύξηση εισερχομένων απορριμμάτων συσκευασίας από οικιακές πηγές ενώ μειώθηκε ο όγκος εισερχομένων από εμπορικές και βιομηχανικές πηγές. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της καραντίνας, αυξήθηκαν οι πωλήσεις αυγών λόγω του ότι περισσότερος κόσμος ξεκίνησε την ενασχόληση με τη μαγειρική, κάτι που οδήγησε σε μεγαλύτερη ζήτηση χάρτινων συσκευασιών για αυγά. Το χαρτί λοιπόν είναι ένα πολύ σημαντικό υλικό της καθημερινότητάς μας.

Λίγα λόγια για το χαρτί

Το χαρτί κατασκευάζεται από υψηλά συμπυκνωμένες ίνες κυτταρίνης ξύλου και συνήθως περιέχει και πολλά άλλα ανόργανα και οργανικά χημικά συστατικά. Εκτός από ξύλο (tree free paper), ίνες χαρτιού μπορούν να παραχθούν και από γεωργικά υπολείμματα (πχ σιτάρι, μπαγκάσι από ζαχαροκάλαμο, φλούδες καρπών) και άλλες φυσικές πρώτες ύλες (πχ μπαμπού, λινάρι).

Στις σύγχρονες βιομηχανίες μόνο 9-16% του χαρτοπολτού προέρχεται από ακέραια κομμάτια ξύλου, ενώ το υπόλοιπο είναι από παραπροϊόντα της ξυλοβιομηχανίας τα οποία παλαιότερα απορρίπτονταν με καύση. Είναι πλέον προτεραιότητα η βιώσιμη διαχείριση των δασών για αυτό προωθείται η δενδροφύτευση και η αναδάσωση.

Ακόμη κι έτσι όμως η βιομηχανική παραγωγή χαρτιού έχει περιβαλλοντικές επιπτώσεις αφού προκαλεί ρύπανση του αέρα και των υδάτων. Σύμφωνα με τον Αμερικανικό φορέα περιβαλλοντικής προστασίας (U.S. Environmental Protection Agency), η ανακύκλωση χαρτιού προκαλεί 35% λιγότερη ρύπανση υδάτων και 74% λιγότερη ρύπανση του αέρα, συγκριτικά με την παραγωγή νέου χαρτιού από ξύλο. Μια ακόμη πηγή ρύπανσης όταν το χαρτί απορρίπτεται ως σκουπίδι, είναι ο άνθρακας που περιέχεται στις ίνες του, ο οποίος απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα σε μορφή μεθανίου κάτι που αποτρέπεται μέσω της ανακύκλωσης.

Περισσότεροι από 60 εκατομμύρια τόνοι χαρτιού προς ανακύκλωση (παλαιόχαρτο) συλλέγονται ετησίως στην Ευρώπη, 50% από τον εμπορικό και βιομηχανικό τομέα (pre-consumer), 40% από οικιακές πηγές και 10% από γραφεία. Το παλαιόχαρτο (όπως και όλα τα ανακυκλώσιμα υλικά) αποτελεί εμπορεύσιμη πρώτη ύλη στη διεθνή αγορά. Από την Ευρώπη κάποιες ποσότητες παλαιόχαρτου εξάγονται στην Κίνα αλλά και σε άλλες χώρες όπως Τουρκία και Ινδία.

Η σημασία της διαλογής στην ανακύκλωση

Το παλαιόχαρτο, που λέγεται και σκραπ χαρτί, αποτελεί για τη χαρτοβιομηχανία εναλλακτική πρώτη ύλη για ίνες (αντί για το ξύλο). Όσο μεγαλύτερες είναι οι ίνες του παλαιόχαρτου, τόσο καλύτερη η ποιότητά του και τόσο υψηλότερη η τιμή αγοράς του.

Είναι ωφέλιμο για την απόδοση της κυκλικής οικονομίας, η ποιότητα των υλικών να διατηρείται περίπου σταθερή πριν και μετά την ανακύκλωσή τους. Δηλαδή κάθε κατηγορία παλαιόχαρτου μπορεί να αποδώσει ανακυκλωμένο χαρτί παρόμοιας ποιότητας και όχι πολύ κατώτερης, αν η διαχείρισή του γίνεται ως πρώτη ύλη και όχι ως απόρριμμα. Επομένως τα παλαιόχαρτα πρέπει να συλλέγονται ξεχωριστά από τα σκουπίδια και αν είναι δυνατό, από τα υπόλοιπα ανακυκλώσιμα. Το ίδιο ισχύει για όλα τα ανακυκλώσιμα υλικά. Με αυτό τον τρόπο υπάρχει μεγαλύτερη ποσότητα ποιοτικής πρώτης ύλης προς ανακύκλωση με μειωμένο ποσοστό προσμείξεων και ρυπαντών. Υπεύθυνη διαλογή στην πηγή επηρεάζει τη βιωσιμότητα και την απόδοση του κλάδου ανακύκλωσης και φυσικά το σημαντικότερο, μειώνεται η επιβάρυνση του περιβάλλοντος.

Το παλαιόχαρτο χωρίζεται σε πέντε κατηγορίες ανάλογα με την ποιότητα των ινών και την περιεκτικότητα σε ξένες προσμίξεις (European Standard grade list: ordinary grades, medium grades, high grades, kraft grades, special grades)

Είναι συχνά απαραίτητο κατά την ανακύκλωση να γίνεται προσθήκη παρθένων ινών για τους παρακάτω λόγους:

  • Αντοχή ίνας: ανάλογα την κατηγορία του χαρτιού, οι ίνες του μπορούν να επαν-ανακυκλωθούν κάποιες φορές, αλλά όχι άπειρες γιατί σπάνε και κονταίνουν. Ίνες από ξύλο αντέχουν 5-7 φορές ανακύκλωση μέχρι να γίνουν πολύ κοντές και άρα ακατάλληλες.
  • Ποιότητα: παρόλο που υπάρχουν προϊόντα που μπορούν να παραχθούν από 100% παλαιόχαρτο (πχ χαρτοκιβώτια), κάποια άλλα υψηλότερης ποιότητας χρειάζονται και την αντίστοιχη ποιοτικά πρώτη ύλη, η οποία δεν είναι πάντα διαθέσιμη. Μάλιστα, οι τεχνικές προδιαγραφές κάποιων προϊόντων αποτρέπουν έστω και ελάχιστη ποσότητα παλαιόχαρτου στη σύνθεσή τους πχ έγγραφα ασφαλείας, έργα τέχνης.
  • Διαθεσιμότητα χαρτιού:
    • Από τη συνολική μάζα παλαιόχαρτου, περίπου το 20% δεν είναι χαρτί (πχ πλαστικό, σύρμα, συρραπτικά, συνδετήρες, υλικά επίστρωσης, κόλλα). Τα υλικά αυτά αφαιρούνται κατά τη διαδικασία ανακύκλωσης και συνήθως καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής.
    • Υπάρχει ποσότητα χαρτιού που δεν διατίθεται προς ανακύκλωση αλλά παραμένει στην αρχική του μορφή πχ έγγραφα, βιβλία, λογαριασμοί.
    • Ποσότητα χαρτιού καταστρέφεται κατά τη χρήση και επομένως δεν διατίθεται προς ανακύκλωση πχ χαρτί υγιεινής, χαρτί τσιγάρου.

Τί ανακυκλώνεται;

Σχεδόν όλα τα χάρτινα προϊόντα ανακυκλώνονται: εφημερίδες, χαρτόνι, χαρτί συσκευασίας, χαρτόκουτα, χαρτοσακούλες, περιοδικά, αλληλογραφία, χαρτί περιτυλίγματος και πλέον χάρτινα κουτιά πίτσας και τροφίμων αρκεί να μην έχουν υπολείμματα τροφίμων. Χαρτιά που δεν ανακυκλώνονται είναι αυτά που έχουν ευαίσθητες ίνες ή είναι ρυπασμένα, πχ χαρτοπετσέτες, χαρτιά υγιεινής.

Ασηπτικές συσκευασίες τροφίμων τύπου tetra pak, οι οποίες αποτελούνται από επιστρώσεις χαρτονιού και άλλων υλικών (πλαστικό, αλουμίνιο), ενώ είναι 100% ανακυκλώσιμες γιατί υπάρχει η κατάλληλη τεχνολογία, τα μηχανήματα στα οποία ανακυκλώνονται δεν είναι ευρέως διαδεδομένα.

Διαδικασία ανακύκλωσης:

Διαχωρισμός

Το πρώτο στάδιο της ανακύκλωσης χαρτιού είναι η διαλογή του από το χρήστη. Ακολουθεί η συλλογή του από τους αρμόδιους διαχειριστές απορριμμάτων (τοπική αυτοδιοίκηση, ιδιωτικές εταιρείες κλπ) και ύστερα μεταφέρεται σε Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (Κ.Δ.Α.Υ.) όπου διαχωρίζεται περεταίρω ανά κατηγορίες, δεματοποιείται και πωλείται ως πρώτη ύλη σε βιομηχανίες επεξεργασίας χαρτιού.

Στη χαρτοβιομηχανία κάθε κατηγορία χαρτιού επεξεργάζεται ξεχωριστά και χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη για την παραγωγή διαφορετικών κατηγοριών χαρτιού. Το τελικό στάδιο παραγωγής ανακυκλωμένου χαρτιού, δε διαφέρει από αυτό του χαρτιού από παρθένες ίνες, έχει προηγηθεί όμως διαλογή και καθαρισμός των ινών προς ανακύκλωση.

Καθαρισμός

Το παλαιόχαρτο μπαίνει σε υδροπολτοποιητή όπου αναμειγνύεται με νερό, τεμαχίζεται και θερμαίνεται ώστε να διαχωριστούν οι ίνες του χαρτιού και να γίνει χαρτοπολτός. Έπειτα, ο χαρτοπολτός περνάει από μια διαδικασία κοσκινίσματος για να καθαριστεί από ξένα υλικά και προσμίξεις. Απομάκρυνση βαρύτερων ανεπιθύμητων υλικών (πχ συνδετήρες), επιτυγχάνεται με φυγοκέντρηση του χαρτοπολτού. Μετά τον καθαρισμό, ακολουθεί εξευγενισμός του χαρτοπολτού ώστε να διογκωθούν οι ίνες και να είναι καταλληλότερες για την παραγωγή χαρτιού.

Απομελάνωση – Λεύκανση

Κάποιες κατηγορίες χαρτιού απαιτούν απομελάνωση (αφαίρεση του μελανιού). Στο μείγμα χαρτοπολτού εφαρμόζεται ρεύμα αέρα, το οποίο απομακρύνει το μελάνι, κάτι που λέγεται διαδικασία επίπλευσης. Το μελάνι μεταφέρεται από τις φυσαλίδες αέρα στην επιφάνεια του μείγματος και έτσι διαχωρίζεται πιο εύκολα. Μετά την απομελάνωση, αν χρειαστεί, ακολουθεί λεύκανση του μείγματος χαρτοπολτού με χρήση χημικών ουσιών (συνήθως υπεροξείδιο του υδρογόνου ή υδροθειώδες νάτριο). Χαρτί που κατά την παραγωγή του δεν έχουν χρησιμοποιηθεί ουσίες με χλώριο, επισημένεται ως PCF (process chlorine free). Η παραγωγική μέθοδος χωρίς χλώριο παράγει λιγότερα βλαβερά βιομηχανικά απόβλητα.

Ο καθαρός ,πλέον, χαρτοπολτός μπορεί να μετατραπεί σε 100% προϊόν ανακυκλωμένου χαρτιού (πχ για εφημερίδες), ενώ μπορεί και να αναμιχθεί με παρθένες ίνες για την παραγωγή προϊόντων που εν μέρει αποτελούνται από ανακυκλωμένες ίνες.

Χαρτοποίηση

Στο επόμενο στάδιο, το μείγμα χαρτοπολτού προχωράει στην χαρτοποιητική μηχανή και αραιώνεται με μεγάλη ποσότητα νερού. Παρότι δεν είναι όλες οι μηχανές ίδιες, η μέθοδος είναι παρόμοια. Ο αραιωμένος πολτός περνάει από πλέγμα που συγκρατεί τις ίνες στην επιφάνειά του και έτσι στραγγίζεται και παίρνει τον πρώτο σχηματισμό χαρτιού. Ακολούθως περνάει ανάμεσα από μια σειρά ρολλά καλυμμένα με τσόχα όπου επιτυγχάνεται περεταίρω στέγνωμα. Στη συνέχεια περνάει από απορροφητική πρέσσα, η οποία σε όλη την επιφάνειά της είναι διάτρητη και με τη βοήθεια κενού στεγνώνει ακόμη περισσότερο το χαρτί. Έπειτα το λεπτό φύλλο χαρτιού περνάει από περιστρεφόμενο στεγνωτικό τύμπανο, ενώ θερμαίνεται στους 140-150 βαθμούς Κελσίου. Τέλος το χαρτί τυλίγεται στον τυλιχτή από όπου λαμβάνεται σε μεγάλα ρολλά των 1000 έως 2000 κιλών τα οποία, ανάλογα το τελικό προϊόν, τεμαχίζονται σε μικρότερα ρολλά και προωθούνται προς περαιτέρω επεξεργασία.

Δείτε εδώ κινούμενο σχέδιο για τη διαδικασία ανακύκλωσης.

Πού χρησιμοποιείται το ανακυκλωμένο χαρτί;

Όπως προαναφέρθηκε, ανάλογα την ποιότητα του παλαιόχαρτου παράγεται και όμοιας ποιότητας ανακυκλωμένο προϊόν, έτσι πχ από ανακύκλωση χαρτόκουτων παράγονται νέα ανακυκλωμένα χαρτόκουτα κ.ο.κ. Άλλα προϊόντα από ανακυκλωμένο χαρτί είναι εφημερίδες, περιοδικά, υλικά συσκευασίας, αυγοθήκες και συσκευασίες τροφίμων κ.α.

Συγκεκριμένα για χαρτοπετσέτες χρησιμοποιείται λιγότερο από ότι παλαιότερα, γιατί πλέον υπάρχει μεγαλύτερη ζήτηση σε μαλακό χαρτί, κάτι που απαιτεί παρθένες ίνες ως πρώτη ύλη, ενώ το παλαιόχαρτο παράγει πιο σκληρής υφής χαρτοπετσέτες.

Το παλαιόχαρτο αν δεν ανακυκλωθεί, χρησιμοποιείται ως: καύσιμο, μονωτικό σε τοίχους, πληρωτικό βαφής, υλικό στεγάσεως κ.α. Εναλλακτικά το παλαιόχαρτο μπορεί να κομποστοποιηθεί (διαβάστε εδώ σχετικά με κομποστοποίηση), ωστόσο αν κομποστοποιηθεί ολοκληρώνει τον κύκλο ζωής του για αυτό συμφέρει να κομποστοποιούνται μόνο χαρτιά που δεν μπορούν να ανακυκλωθούν (πχ ρυπασμένες χαρτοπετσέτες).

  • Σύμβολα και κωδικοί ανακύκλωσης χαρτιού PAP (paper):
    • #20 χαρτόνι (χαρτόκουτα)
    • #21 λεπτό χαρτόνι (πχ κουτί δημητριακών)
    • #22 χαρτί (πχ χαρτί τετραδίου)
  • Σύνθετα υλικά (με επιστρώσεις)
    • #81 PAPPET (paper+plastic)
    • #82 + #83
    • #84 C/PAP ή PAPAL τύπου tetra pak
    • #85


Πηγές:

  1. https://www.free-recycle.gr/anakyklosh/xarti.html
  2. https://en.wikipedia.org/wiki/Paper_recycling
  3. https://www.paperforrecycling.eu/press-release-european-recycling-rate-increased-to-72-in-2019/
  4. https://www.paperforrecycling.eu/questions-answers/
  5. https://mcusercontent.com/5a816d81828eafe600030126b/files/8843d577-6705-4893-a08f-6fec6b8424ae/Final_Key_Statistics_2019.pdf
  6. https://www.cepi.org/statistics/
  7. https://paperonweb.com/EN-643-154434A.pdf
  8. https://www.letsrecycle.com/prices/waste-paper/paper-grades-and-en643/
  9. https://en.wikipedia.org/wiki/Tree-free_paper
  10. https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Packaging_waste_statistics
  11. https://web.archive.org/web/20111130061422/http://www.tappi.org/paperu/all_about_paper/earth_answers/EarthAnswers_Recycle.pdf
  12. https://www.paper.org.uk/CPI/Information/Recycling/CPI/Content/Information/Recycling.aspx?hkey=2a7f87d3-d965-4ec5-9e38-22bb59930edd
  13. https://www.letsrecycle.com/news/latest-news/lockdown-provides-paper-sector-with-unexpected-boost/
  14. https://en.wikipedia.org/wiki/Recycling_codes
  15. http://www.foodbites.eu/j15/el/trofima/syskeyasia/726-aseptic
  16. http://library.tee.gr/digital/m2107/m2107_kontogiannis1.pdf
  17. The Paper Recycling Process
  18. https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CE%B1%CF%81%CF%84%CE%AF

Leave a Reply

Your email address will not be published.